„Kto panuje nad przeszłością – panuje nad przyszłością”
George Orwell.
W ostatnich dniach miał miejsce (nienagłośniony przez media) spór pomiędzy rządem a opozycją, którego tematem stało się zmniejszenie liczby godzin nauczania historii w liceum i zakończenie tego nauczania praktycznie na klasie pierwszej.
U nas, w Różanymstoku, wychowankowie uczą się w szkole podstawowej i gimnazjum i – tak jak w każdej innej szkole - uczą się także oczywiście historii.
Może to zabrzmieć paradoksalnie, ale łatwiej jest się uczyć młodemu, wrażliwemu (a dzieci i młodzież – nawet ta nazywana „trudną”, są wrażliwe) człowiekowi historii w otoczeniu, którego każdy element jest tej historii świadkiem.
Bo wśród zabytkowych budynków, i ogromnych, starych drzew (w Różanymstoku, prawie wszystkie budynki są zabytkowe, a drzewa – stare i ogromne) historia ożywa.
Zapis suchych dat i faktów, układa się w barwną sekwencję, w coś, co można nazwać fabułą.
Powiem więcej – w takim nasączonym setkami lat historii otoczeniu, łatwiej jest historii nauczać, bo Różanystok stanowi znakomitą scenerię dla nowoczesnych metod nauczania, które z pasją i zaangażowaniem, typowymi dla nauczycieli traktujących swój zawód, jako powołanie (a tacy są nasi nauczyciele) stosowane są w naszych szkołach.
Ale dziś zdań kilka o historii zapisanej na pamiątkowych tablicach, widniejących na wielu różanostockich budynkach.
Historii, która nie mała szczęścia do godnej prezentacji w podręcznikach wydawanych przez cały czas PRLu, a i po 1989 roku nie cieszyła się i nie cieszy względami autorów i wydawców.
Zacznijmy od tablicy na niepozornym, choć zaprojektowanym ze smakiem (jak wszystko, co ma więcej niż 72 lata) budynku.
Szpital w Różanymstoku na 75 łóżek odbudowany i wyposażony przez Naczelny Nadzwyczajny Komisariat do Walki z Epidemjami z funduszów Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1921-1922.
Odrodzona Polska, chwilę po I wojnie światowej, wojnach o granice z Niemcami, Ukraińcami, Czechami i bolszewikami wreszcie, po potwornej w swych skutkach pandemii hiszpanki (grypy), w maleńkim Różanymstoku zbudowała szpital.
Bo zauważyła, że jest tu potrzebny.
Na takim przykładzie łatwiej jest zrozumieć fenomen II Rzeczypospolitej – z budową portu w Gdyni czy państwowego (tak!) przemysłu w Centralnym Okręgu Przemysłowym.
Na pobliskim budynku internatu - Symbol Polski Walczącej i napis:
W tym budynku w latach 1941-1944 mieścił się punkt nasłuchu radiowego i redakcja Ostatnich Wiadomości miejscowej placówki Armii Krajowej oraz etapowy punkt przerzutu poczty polowej Komendy Głównej AK.
Różanystok i Komenda Głowna AK – któż by pomyślał?
A dlaczego placówka AK działała w Różanymstoku w latach 1941-1944 ?
Bo dopiero wtedy Niemcy napadły na swojego sowieckiego sojusznika i Różanystok, tak jak i Grodno, przestały być oddzielone od Warszawy i reszty centralnej Polski granicą niemiecko-sowiecką.
Zaś rok 1944, to „wyzwolenie” niemieckiej strefy okupacyjnej przez Armię Czerwoną, za którą szły jednostki SMERSZA i NKWD, których głównym zadaniem było zniszczenie Armii Krajowej i zainstalowanie na terytorium podbitej Polski komunistycznego ustroju i władzy.
I jeszcze pod spodem data: wrzesień 1989
Bo przedtem takie tablice po prostu nie były przez komunistyczne władze tolerowane.
I ten fakt też jest – czy ktoś chce, czy nie, częścią naszej polskiej (nie tylko różanostockiej) historii.
Wejdźmy teraz do Bazyliki.
Tuż przy wejściu tablica:
Pamięci Tadeusza Ursyn Niemcewicza, dowborczyka, uczestnika wojen 1918-1920, 1939, zamordowanego 26 IX 1939 na Ziemi Grodzieńskiej, w 50-tą rocznicę śmierci syn Witold.
Akcję niszczenia polskich elit okupant sowiecki przy współpracy miejscowych kolaborantów rozpoczął znacznie wcześniej, niż zapełniły się ciałami doły śmierci w Katyniu, Twerze czy Charkowie.
Już od pierwszych dni po napaści 17 września 1939, trwały aresztowania i egzekucje polskich oficerów, policjantów, urzędników, ziemian, harcerzy.
Wśród nich - potomka Juliana Ursyna Niemcewicza, współautora Konstytucji 3 Maja i adiutanta Kościuszki.
Szczególnie okrutnie spacyfikowano pobliskie Grodno, które siłami ochotników opierało się sowieckim kolumnom pancernym od 20 do 22 września.
Na tę tablicę też trzeba było czekać aż do 1989 roku.
Obok jest też inna, starsza tablica, która jest dowodem na to, że Różanystok to miejsce - w najlepszym tego słowa znaczeniu - magiczne:
Ku czci Papieża Pawła VI w 10 rocznicę jego pobytu w Różanymstoku gdy jako sekretarz Nuncjatury Apostolskiej w Warszawie złożył hołd cudownej Matce Bożej w Zielone Święta 1923 r.
Przyszły Papież był w Różanymstoku !
To właśnie temu Papieżowi, w 1966 roku komunistyczne władze PRL (osobiście Władysław Gomułka), zabroniły odbycia pielgrzymki do Polski w rocznicę Millenium chrztu Polski.
Bo w tych latach Kościół Katolicki był zwalczany bezwzględnie, choć z brutalnością lepiej kamuflowaną, niż w czasach stalinowskich.
No dobrze – a teraz pokażemy, jak w praktyce wyglądają lekcje historii w Różanymstoku
(tę lekcję historii przygotowały panie Asia i Agnieszka a nad edukacją historyczno - patriotyczną czuwają pan Konrad oraz pani Regina).
Ten film, poświęcony Konstytucji 3 Maja trwa ponad 9 minut, ale warto je wyrwać z zabieganego dnia, by zobaczyć, jak w prowadzonej przez zakonników szkole, tzw. „trudna młodzież” nie tylko przygotowuje, ale i przeżywa swoje lekcje historii.
W Różanymstoku.
13 kilometrów od granicy z Białorusią.
